پوسیدگی یک بیماری است و برای هرکسی در جامعه، بسته به نوع رژیم غذایی و رعایت بهداشت دهان و دندان میزان شیوع آن متفاوت است و منجر به تخریب مینا و عاج دندان‌ها می‌شود. پوسیدگی از مشکلات و بیماری‌های شایع در جامعه است و ترمیم پوسیدگی از کارهای روتین در دندانپزشکی است. تقریبا همه‌ی ما برای بررسی اوضاع پوسیدگی دندان‌هایمان به دندانپزشک مراجعه کرده‌ایم و از ایجاد پوسیدگی در میزان خیلی کم، اولیه تا پیشرفت متوسط، زیاد، سوراخ شدن، تخریب بخش اعظمی از دندان و رسیدن پوسیدگی به مغر دندان (پالپ) و نیاز به عصب کشی (درمان ریشه) منجر شده پوسیدگی می‌تواند منجر به تخریب خیلی زیاد ساختار دندان تا جایی که مجبور به گذاشتن روکش‌های مختلف و حتی در فاجعه آمیزترین حالت کشیدن دندان (Ext) و جایگزین با ایمپلنت بشویم.
سه عامل موثر در شروع پوسیدگی:
- رژیم غذایی
- پلاک دندانی
- دندان
رژیم غذایی: مصرف کربوهیدرات خیلی موثر است و باعث ترش شدن دهان (کاهش PH) می‌شود که منجر به از دست دادن بافت معدنی و کلسیم مینا و شروع پوسیدگی خواهد شد، مثلا در خوردن سیب و عدم تحریک جریان بزاق، افت PH به مدت دو ساعت یا بیشتر خواهیم داشت تکرار استفاده از مواد قندی و کربوهیدرات در وعده‌های (3-4 وعده در روز) کمتری خورده شوند در کاهش نیاز به ترمیم پوسیدگی موثرتر است (کاهش ریزه خواری). اگر رژیم غذایی شما شیرین و پر کربوهیدرات است، ترمیم پوسیدگی در شما قابل انتظار و زیاد می‌باشد.
چسبندگی غذا‌ها در پوسیدگی و پوسیدگی زا بودن آن موثر است. مثلا چیپس و پفک و بیسکوئیت چسبندگی دارن به سطح دندان‌ها و باعث کاهش PH و پوسیدگی می‌شوند.
پلاک دندانی: باکتری موثر در شروع پوسیدگی، استرپتوکوک موتانس است و لاکتو باسیل در پیشرفت پوسیدگی نقش دارند.
دندان: در دندان‌ها میزان از بین رفتن مواد معدنی و دکلسیفیکاسیون (دمینرالیزاسیون) و معدنی شدن دوباره (رمینرالیزاسیون) هر دو اتفاق می‌افتد. در دندان‌هایی که پوسیده شده و فرصت داده می‌شوند (رعایت بهداشت قوی و موثر مثل مسواک زدن و نخ دندان کشیدن و استفاده از دهان شویه و فلوراید.) پوسیدگی متوقف شده و نیاز به ترمیم پوسیدگی نیست مگر حفره تشکیل شده بزرگ باشد و باعث گیر غذایی شود.
اگر رمینرالیزاسیون و از دست دادن مواد معدنی دندان‌ها بر معدنی شدن دندان‌ها و مینای دندان پیشی بگیرد، پوسیدگی ادامه می‌یابد و از ضایعه به تشکیل حفره تبدیل می‌شود. مینای دندانهای کودکان نسبت به پوسیدگی مقاومت کمتر دارد و مستعدتر است. در کودکان معمولا ترمیم پوسیدگی به روش بزرگسالان انجام نمی‌شود و ترمیم پوسیدگی‌ها به درمان ریشه‌ی تاجی و ریشه‌ای (عصب کشی و خارج ساختن پالپ تاجی و ریشه‌ها) منجر می‌گردد.
تاثیر فلوراید بر ترمیم پوسیدگی دندان
تاثیر مصرف فلوراید و خواص حفاظتی بزاق و عوامل اجتماعی _ اقتصادی در ایجاد پوسیدگی را نباید نا دیده گرفت.
فلوراید: فلوراید سبب تسهیل معدنی شدن بافت دندان می‌شود رسوب مجدد کلسیم و فسفات از دست رفته در بافت دندانی پوسیده در مراحل اولیه، در حضور فلوراید اتفاق می‌افتد.
فلوراید می‌تواند به صورت ذیل باشد:
- وارنیش
- ژل فلوراید
(که این دو توسط دندانپزشک انجام می‌شود و دهان شویه و خمیر دندان توسط افراد در منزل استفاده شود.)
بزاق از طریق موادی که در داخلش وجود دارد و خودشان خواص حفاظتی دارند (موسین‌ها، لیزوزیم و SIGA) از طریق میزان جریان بزاق (FLOW RATE) می‌تواند موثر باشد.
ترمیم پوسیدگی در چه نواحی انجام می‌شود؟
ترمیم پوسیدگی می‌تواند در محل‌های زیر رخ دهد:
- ضایعات پیت و فیشور (شیار‌های دندان): ایجاد سایه و تغییر رنگ خاکستری
- ضایعات پروگزیمال (دیواره بین دندان‌ها)
- ضایعات روی ریشه
- ضایعات روی باکال ولینگوال دندان‌ها (روی سطوح دندان‌ها)
تشخیص پوسیدگی دندان
در تشخیص پوسیدگی معاینه کلینیکی صحیح و رادیوگرافی هر دو با هم تعیین کننده هستند.
اگر پوسیدگی در مراحل اولیه اتفاق بی‌افتد ظرف سه ماه اول حفره ایجاد نشده و ضایعه اولیه با فلوراید درمانی و نخ دندان کشیدن مرتب و استفاده از محصولات فلورایدی (وارنیش، خمیر دندان فلوراید بالا و دهان شویه) متوقف شود.
اگر ادامه یابد ممکن است در عرض یک سال به حفره تبدیل شود (مخصوصا اگر فلوراید استفاده نشود) ترمیم حفره‌های پوسیدگی بسته به میزان پیشرفت آن طی راه‌های زیر انجام می‌شود.
- ترمیم پوسیدگی درنواحی جلویی دهان از دندان آسیای کوچک یک طرف تا طرف دیگر (دندان شماره ۴ از خط وسط یک طرف تا ۴ طرف دیگر) و جاهایی که در دید هستند، محافظه کارانه و با مواد همرنگ دندان‌ها (کامپوزیت‌ها) انجام می‌شود.
- ترمیم پوسیدگی در نواحی خلفی دهان (دندانهای عقبی و مخصوص جویدن) می‌تواند با مواد همرنگ (کامپوزیت‌ها) و ترمیم‌های تیره (آمالگام) انجام شود.
- ترمیم پوسیدگی در صورتی که در مراحل اولیه باشد شانس بیشتری برای کاربرد ترمیم‌های همرنگ (ترمیم کامپوزیت) بصورت محافظه کارانه با حداقل برداشت بافت دندان دارد.
- ترمیم پوسیدگی‌ها در موارد متوسط تا عمیق و از دست رفتن بافت دندان و دیوار‌های بیشتر، ممکن است نیاز به روکش‌های سرامیک،انله اینله (onlay, inlay) و کارهای قالبگیری و لابراتواری وسیع‌تر باشد. و گاهی این ترمیم پوسیدگی اگر به زیر لثه ادامه یابد و ختم شود نیاز به جراحی افزایش طول تاج (Crown Lengthening) باشد.
انواع روش های ترمیم پوسیدگی دندان
ترمیم پوسیدگی روی سطوح مختلف دندانی به حالتها و تکنیک‌ها مختلف انجام می‌شود:
ترمیم پوسیدگی ناحیه ریشه: ترمیم کلاس V با گلاس آینومر نوری و یا کامپوزیت انجام می‌شود. در این ترمیم‌ها مسئله جلوگیری ازپیشرفت آن‌ها بخاطر سرعت زیاد و جلوگیری از حساسیت عاجی مطرح است.
ترمیم پوسیدگی ناحیه اکلوزال (سطح جونده) با آمالگام و یا کامپوزیت انجام می‌شود.
ترمیم پوسیدگی ناحیه قدامی بالا و پایین: با کامپوزیت و مواد همرنگ انجام می‌شود.
ترمیم پوسیدگی ناحیه بین دندان‌ها و تماس‌های بین دندانی: که بسته به وسعت حفره ایجاد شده با آمالگام یا کامپوزیت و یا چینی (پرسلن) انجام می‌شود. (این ترمیم پوسیدگی شایع‌ترین نوع ترمیم پوسیدگی است.)
ترمیم پوسیدگی در بیماران قبل از انجام اورتودنسی مرحله‌ای ضروری و مقدماتی هست برای شروع کار ارتودنسی.
در بیماران شیمی درمانی و رادیوتراپی، ترمیم پوسیدگی‌ها اهمیت زیاد دارد زیرا در این افراد میزان بزاق کم می‌شود و شیوع پوسیدگی بالا و با سرعت بیشتری هست.
در افراد مسن، ترمیم پوسیدگی بیشتر در سطوح صاف ریشه و قسمت گردن دندان‌ها (سرویکال) نیاز می‌شود، پوسیدگی‌ها بعلت تحلیل لثه فیزیولوژیک (در اثر سن) است، ترمیم پوسیدگی این افراد مفید و موثر در کنترل پیشرفت پوسیدگی و تخریب بیشتر عاج و از بین بردن حساسیت دندانی می‌شود.
در نوجوانان ترمیم پوسیدگی را باید جدی گرفت بعلت مسری بودن به دیگر دندان‌ها و سطوح، تعداد آن بیشتر می‌شود و سرعت پیشرفت آن در دندان منجر به از دست دادن ساختار و نیاز به درمان ریشه و احتیاج به ترمیم پوسیدگی به شیوه وسیع‌تر و با هزینه بیشتر می‌شود (مثل بیلدآپ آمالگام یا کامپوزیت که ترمیم وسیعتری نسبت به ترمیم یک سطحی و دو سطحی است.) ترمیم پوسیدگی را به متخصص ترمیمی بسپارید تا کمترین آسیب و برداشت از ساختار دندان ایجاد شود.
آیا می‌توان پوسیدگی دندان را در خانه رفع کرد؟
تکنیک ترمیم پوسیدگی دندان مانند بلیچینگ دندان نیست که با روش های خانگی نیز تا حدودی امکان پذیر باشد. بنابراین در منزل به هیچ عنوان نمی‌توانید ذره ای از این حفره های پوسیده را پر کنید و تنها کاری که از دست شما برمی‌آید این است که جلوی ایجاد پوسیدگی دندان خود را قبل از شروع بگیرید و مراقب سلامت دهان و دندان خود باشید.
هزینه ترمیم پوسیدگی دندان چقدر است؟
هزینه ترمیم پوسیدگی بسته به نوع کیفیت مواد مورد استفاده برای پر کردن حفره ها می‌باشد. همچنین بهتر است توجه داشته باشید که تکنیک ترمیم پوسیدگی دندان دارای هزینه های بالا نیست و افراد می‌توانند به جای گشتن برای انتخاب یک مرکز دندانپزشکی ارزان به دنبال مرکزی باشند که کار با کیفیتی ارائه دهد.
آیا باید حتما پوسیدگی را ترمیم کرد؟
با صرف نظر از اینکه سلامت دندان ها بر زیبایی ظاهری شما نیز تاثیر می‌گذارد، باید این مورد را در نظر داشته باشید که بر افزایش شادابی و سلامت کلی شما نیز تاثیرگذار است. دندان ها دارای اهمیت بسیاری هستند که حتما باید تحت درمان قرار بگیرند تا شخص با اعتماد به نفس و زندگی اجتماعی خوبی رو به رو شود.