معاینات دوره‌ای و غربالگری زنان به چه معنی است؟
بخشی از مراجعات به متخصص زنان و انجام معاینات دوره‌ای با هدف مراقبت و پیشگیری از وقوع بیماری‌ها صورت می‌گیرد. در این معاینات در صورتیکه هر نوع بیماری در فرد وجود داشته باشد، حتی قبل از اینکه علائمی از خود بروز دهد در همان مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود. در نتیجه قبل از اینکه فرد درگیر مراحل پیشرفته‌تر بیماری شده و عوارض بیماری در او بروز پیدا کند، درمان‌های لازم اعمال می‌شود.
در واقع یک متخصص زنان گاهی فردی را که حتی احساس می‌کند سلامت است مورد ارزیابی قرار داده تا اگر به وجود مشکل یا نشانه بیماری پی ببرد، پیگیری‌های لازم برای تشخیص قطعی و درمان را آغاز کند.
گاهی حتی جدای از معاینات، آزمایشات و بررسی‌های پاراکلینیکی، درمان‌هایی نیز به منظور مراقبت و پیشگیری انجام می‌گیرد.
بنابراین خدمات بهداشتی پیشگیرانه که شامل غربالگری و مشاوره در مورد طیف وسیعی از خطرها و رفتارهای بهداشتی هستند، از جمله مهم‌ترین مراقبت‌های عمومی در حیطه تخصصی زنان و زایمان به حساب می‌آید.
مراقبت‌های مرسوم گایکنولوژیک یا مراقبت‌های مرسوم زنان از جمله سیتولوژی سرویکس یا پاپ اسمیر، معاینات غربالگری لگن، پستان و خدمات مربوط به برنامه‌ریزی بارداری نیز جزء مراقبت‌های پیشگیرانه اولیه محسوب می‌شود.
همچنین بررسی‌های روتین در روند مراقبت‌های بهداشتی زنان سالم شامل؛ جلسه ملاقات، مشاوره، معاینات فیزیکی، مشاوره در مورد رفتارهای بهداشتی سالم و همچنین معاینات و درخواست‌های آزمایشگاهی روتین و ضروری بر حسب گروه سنی و رفتارهای اجتماعی فرد مانند مجرد یا متاهل بودن، تک پارتنر یا چند پارتنر بودن و … می‌باشد.
معرفی همه معاینات دوره‌ای زنان و روش انجام آنها بر اساس سن
در گروه‌های سنی مختلف، بر اساس نیازهای آن شرایط سنی دسته بندی‌هایی انجام می‌گیرد. خدمات درمانی و معاینات بر اساس این دسته‌بندی‌ها ارائه می‌شود:
-
سن بلوغ
سن بلوغ بهترین زمان برای شروع معاینات دوره‌ای است. حتی اگر همه چیز خوب به نظر می‌رسد، انجام این کار می‌تواند از بروز بیماری‌های زنان در آینده جلوگیری کند. برای این کار باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
در این مراجعه پزشک در مورد قاعدگی، رفتارهای جنسی پر خطر، چاقی، بیماری‌های آمیزشی، بارداری ناخواسته و استعمال دخانیات و سوء مصرف الکل نوجوان را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
پس پزشک در مراقبت اولیه بر حفظ سلامت، خدمات پیشگیرانه، تشخیص زودهنگام بیماری و دستیابی به مراقبت‌ها و تداوم آنها تأکید دارد.
در واقع نوجوانان در سنین ۱۳ تا ۱۸ سالگی با تغییرات جسمی و فیزیکی، هورمونی، رفتاری و اجتماعی مواجه‌اند. هدف از این مراقبت‌ها نیز دقیقاً همین موضوعات است. برای مثال اگر مشاوره‌ای با نوجوانان انجام می‌شود باید در مورد وضعیت قاعدگی، وضعیت تغذیه، چاقی، تجارب جنسی، مصرف دخانیات ، فعالیت فیزیکی سوال باشد.
همچنین در معاینات فیزیکی اولیه قد و وزن نوجوان ارزیابی شده و ویژگی‌های ثانویه جنسی مثل رشد پستان، رشد موهای ناحیه آگزیلاری و ناحیه پوبیس و شروع قاعدگی مورد بررسی قرار می‌گیرد. به علاوه تست‌های آزمایشگاهی بر پایه اینکه آیا فرد در این گروه سنی ۱۳ تا ۱۸ سالگی تجربه رابطه جنسی را داشته‌است یا نه، انجام می‌گیرد.
مکمل‌هایی که توسط پزشک برای نوجوانان در این سن تجویز می‌شود شامل؛ کلسیم و فولیک اسید می‌باشد. همچنین وضعیت انجام واکسیناسیون نوجوان باید بررسی شود.
-
۲۰ تا ۴۰ سالگی
بیشترین مخاطبان مراجعه کننده به مطب زنان خانم‌های بیست تا چهل سال یعنی سن باروری هستند که باید معاینات روتین، معاینات پستان و معاینات لگن را به طور مرتب انجام دهند. به خصوص از بیست و یک سالگی به بعد معاینات لگن به صورت دوره‌ای توصیه می‌شود.
تست پاپ اسمیر یا سیتولوژی سرویکس که در میان عموم مردم به سرطان دهانه رحم معروف است، از بیست و یک سالگی به بعد انجام شود. البته قبلاً انجام این تست را سه سال بعد از شروع رابطه جنسی توصیه می‌کردند.
بر طبق علم روز دنیا، تست پاپ اسمیر از ۲۱ سالگی و هر دو سال یکبار انجام می‌گیرد. این روند به همین شکل تا ۳۰ سالگی ادامه دارد. از سی سالگی به بعد فرد می‌تواند به دو روش تست غربالگری سرویکس خود را انجام دهد. یا اینکه باید پاپ اسمیر معمولی را انجام داد و اگر سه بار پشت هم جواب تست منفی شد، پس از آن تست را سه سال یکبار تکرار کرد. و یا می‌توان همزمان با تست پاپ اسمیر، HPV DNA Testing را انجام داده و اگر نتیجه آن منفی بود، از همان ابتدا تست پاپ اسمیر را سه سال یکبار تکرار کرد.
-
۴۰ سالگی
مامو گرافی به عنوان یک تست غربالگری مهم، از چهل سالگی به بعد انجام می‌گیرد. این تست برای کسانی که هیچگونه سابقه خانوادگی در این زمینه ندارند، به صورت سالیانه انجام تجویز می‌شود. همچنین تست بررسی هورمون تیروئید از این سن به بعد و هر پنج سال یکبار توصیه می‌شود.
خانم‌ها در این سن در مورد مسائل جنسی، تخمک‌گذاری و تولید مثل، جلوگیری از بارداری و بیماری‌های جنسی معاینه می‌شوند. همچنین مشاوره قبل از بارداری و روش های پیشگیری از بارداری،آموزش به فرد در مورد معاینه پستان توسط خود در این سن مرسوم است.
البته این نوع معاینه پستان از گروه سنی بیست سال به بعد توصیه می‌شود. همچنین هر سال یکبار این معاینات پستان باید توسط پزشک متخصص انجام شود. بررسی وضعیت واکسیناسیون افراد در این سن نیز ضروری است.
از چهل سالگی به بعد هر خانمی که به پزشک مراجعه می‌کند، منهای عنوان کردن شرح حال خود باید در مورد تجربه دفع ادرار و مدفوع نیز توضیح دهد. چراکه در این سن شل‌شدگی دیوار واژن، کف لگن، بیرون زدگی لگن یا پرولاپس لگن پیش می‌آید. بهتر است در این سنین علائم یائسگی و تغییرات این روند در خانم‌ها بررسی شود.
-
۴۰ تا ۶۵ سالگی
انجام آزمایشات چربی خون، قند و تیروئید از سن چهل تا به بعد ضروری است. تیرویید و چربی خون هر پنج سال یکبار و قند خون هر سه سال یکبار باید تکرار شود.
از پنجاه سالگی به بعد کولونوسکوپی نیز به معاینات اضافه می‌شود. ماموگرافی نیز از پنجاه سالگی به بعد، لازم است به صورت سالانه باشد.
تست پاپ اسمیر نیز در این گروه سنی همچنان ادامه دارد. درصورتیکه سه تست متوالی انجام شده توسط فرد منفی بوده و هیچ فاکتور مشکوکی در فرد مشاهده نشود، بعد از آن سه سال یکبار تکرار می‌شود.
غربالگری تراکم استخوان نیز از جمله معاینات این دوره سنی است.
-
۶۵ سالگی به بعد
در این سن زنان باید در زمینه یائسگی و روند آن مورد آزمایش و بررسی قرار بگیرند. همچنین بی‌اختیاری ادرار و مدفوع، میزان قند، چربی و فشار خون، دیابت و مشکلات ذهنی از جمله موارد مهمی است که در این سن ارزیابی می‌شود.
سؤالی که برای بیشتر مراجعه‌کنندگان در این سن پیش می‌آید این است که آیا لازم است تست غربالگری را ادامه دهیم؟ در واقع اگر فردی دچار مشکل خاصی نیست، می‌توان غربالگری را قطع کرد.
مراجعین ۶۵ تا ۷۰ سال چنانچه در ده سال گذشته تست پاپ اسمیر مشکل دار ی نداشته‌اند، می‌توانند از تکرار آن بپرهیزند.